पणजी :गोयंकारपण वृत्त
कोविडवर उपाय म्हणून लागू केलेल्या लॉकडाउनमुळे कॅसिनो, जलपर्यटन आणि इतर जलक्रीडा उपक्रम थांबविण्यात आल्यामुळे गेल्या वर्षी मांडवी नदीत तयार झालेल्या रंगीत सेंद्रिय पदार्थात मोठ्या प्रमाणात घट झाली असल्याचे ‘राष्ट्रीय समुद्र विज्ञान संस्था’ च्या (एनआयओ) अहवालात स्पष्ट झाले आहे.
2014 सालापासून मांडवी नदीतील ‘सीडीओएम’चे परीक्षण केले गेले, ज्यात मानववंशिक क्रियाकलापांमुळे उन्हाळ्यात (विशेषत: मध्यभागी प्रवाहात) उच्च ‘सीडीओएम’ शोषण दिसून आले. सन २०२० मध्ये भारत सरकारने कोविड लॉकडाउन (24 मार्च ते 8 जून) लादल्यानंतर, सीडीओएम मध्ये जवळपास दोन पट वाढ झाली.
मांडवी आणि झुवारी या गोव्याच्या दोन मुख्य नद्या आहेत आणि अलिकडच्या वर्षांत वेगवेगळ्या मानववंश क्रियाकलापांसाठी त्यांचे शोषण केले गेले आहे.
‘सेंटिनेल -२’ उपग्रह डेटामध्येही २०२० मध्ये ‘सीडीओएम’ शोषणाचे समान फरक दिसून आले. या व्यतिरिक्त, २०२० मध्ये विरघळलेल्या पोषक द्रव्यांचे प्रमाणही मागील वर्षाच्या अहवालांच्या तुलनेत कमी होते.
‘एनआयओ’ने म्हटले आहे की, “नदीतील क्रूझ बोटी, बार्ज सारख्या जलवाहतूक , जहाज बांधण्यासारख्या जलवाहतूक यंत्रणा आणि व्यावसायिक बंदोबस्त सारख्या मानववंशविषयक क्रियाकलापांचा संपूर्ण टिकाव आहे, ज्यामुळे सीडीओएम आणि पोषण आहार कमी होऊ शकेल,”
एनआयओने सांगितले, की शास्त्रज्ञांनी असे म्हटले आहे की पाण्याच्या शरीराचे आरोग्य व्यवस्थापित करण्यासाठी पाण्याच्या गुणवत्तेचे निरीक्षण करणे अत्यंत आवश्यक आहे. “पाण्याच्या गुणवत्तेचे मूल्यांकन भौतिक, रासायनिक, जैविक आणि सूक्ष्मजैविक वैशिष्ट्यांद्वारे केले जाऊ शकते. पाण्याचे विरघळलेले सेंद्रिय पदार्थ (डीओएम), जलीय वातावरणामधील सेंद्रिय कार्बनचा सर्वात मोठा जलाशय असलेल्या महत्त्वाच्या रासायनिक मापदंडांपैकी एक आहे. ” ते म्हणाले
एनआयओच्या अभ्यासानुसार, या सेंद्रिय कार्बनचा काही भाग प्रकाश शोषून घेतात आणि पाण्याला रंग देतात आणि म्हणूनच रंगीत विरघळलेल्या सेंद्रीय पदार्थ (सीडीओएम) म्हणून ओळखले जातात. सीडीओएमची उत्पत्ती एकतर नैसर्गिक किंवा मानववंशीय स्त्रोतांमधून असू शकते. सीडीओएम सौर स्पेक्ट्रमच्या अतिनील आणि निळ्या प्रदेशात अत्यधिक प्रकाश शोषून घेते आणि म्हणूनच पर्यावरणावर त्याचा सकारात्मक किंवा नकारात्मक प्रभाव पडतो.
“जर मोठ्या प्रमाणात सीडीओएम पाण्यात असेल तर ते पाण्याच्या प्रवाहात प्रकाश येऊ देत नाही आणि म्हणूनच प्राथमिक उत्पादनास अडथळा निर्माण होईल. सीडीओएमचे निम्न स्तर समुद्री बायोटावर परिणाम करणाऱ्या मोठ्या खोलीपर्यंत अतिनील प्रकाशाच्या आत प्रवेश करण्यास परवानगी देतात. ”